Istorija političkih teorija - Igor Janev

U okviru istraživanja političke teorije u ovoj monografiji su obuhvaćene gotovo sve bitnije doktrine i teorije politike, države i prava. Naglasak u razmatranju je stavljen pre svega na klasične i moderne pravce razvoja teorijske misli o političkom, državnom uređenju i društvu. Predmet istraživanja je naročito vezan na trendove razvoja političke misli i u okviru toga mogućnostima sinteze ili uopštenja suprotstavljenih političkih doktrina ili pravaca. Poseban napor je u istraživanjima je vezan za mogućnost Holističkog prilaza politici i državi i mogućnostima primene Opšte teorije sistema.

U Prvoj glavi izlaže se istorija starih i klasičnih političkih teorija koje započinju od filozofije Platona i Aristotela, zatim dotiču Rimsku političku i naročito pravnu misao i teoriju, pa zatim sledi Srednji vek sve do Renesanse. Posle Platona i Aristotela, istorijski sledi politička teorija Polibija na koju se zatim nadovezuje razvoj Rimske pravne misli. Potom se u ovoj glavi monografije izlaže politička teorija Srednjeg veka sa karakterističnim doktrinama Sv. Avgustina i Tome Akvinskog, koji u središte svojih objašnjenja stavljaju vezu sa Bogom.

U Drugoj glavi političke teorije počinju od renesansnog politikologa N. Makijavelija, i potom se prati razvoj pravne i političke misli o međunarodnom pravu i suverenitetu (Ž. Boden), pa zatim renesansna ugovorna teorija države i naposletku razvoj klasične liberalne političke teorije države i prava.

U Trećoj glavi knjige su izložene doktrine i teorije iz perioda Francuske buržoaske revolucije, filozofija Berka i Bentama, potom filozofija naprednog liberalizma B. Konstana i A. Tokvila, kao i osnove klasične nemačke filozofske misli (Kant, Fihte, Hegel) do Marksa, Engelsa, Lenjina i Lasala.

U Četvrtoj glavi razmotrene su one teorije koje imaju veći značaj za savremenu političku teoriju i filozofiju. Razmatranja počinju od filozofije Dž. Rolsa i njegovog razumevanja pravde kao distributivne (odnosno relativizovane) društvene kategorije. Ova politička filozofija je imala praktičnog i teorijskog značaja na razvoj soclijal-demokratske misli.

U Petoj glavi razmatrano je pitanje osnova društvene i prirodne filozofije. Problem atomizma koji se javlja u Opštoj teoriji sistema, kao i problem ″beskonačnog deljenja″ elemenata koji se u dijalektičkom prilazu manifestuje kao ″elementaristički paradoks″ bio je nezaobilazan i trebalo ga je razrešiti.

Na kraju u Završnim razmatranjima, učinjen je napor da se određeni politički fenomeni ili ustanove idejno bolje i svestranije definišu i da se elementi ″realističkih″, liberalnih″, ″funkcionalističkih″ i dijalektičkih stavova približe. U ovu svrhu Opšta teorija sistema i Relacionizam se pokazao ključem pribiližavanja suprotstavljenih idejnih koncepata.